Arbeidskapitaal

Met blauw-verlichte gezichten turen we urenlang naar de opgepoetste, virtuele levens van mensen die met hun perfecte lichamen doen waar wij naar verlangen, in omgevingen waar wij van dromen. Dit willen wij ook! Het leven moet, liefst vandaag nog, groots, afwisselend en meeslepend geleefd worden. Toenemend ongeduldig zoeken we naarstig naar die kleine momenten van schijnbare perfectie. Terwijl we ons vertwijfeld afvragen waarom óns leven niet altijd glanst, raken we sneller dan ooit verveeld met wat we hebben en met de dingen die we doen. De verklaring zoeken we doorgaans liefst niet bij onszelf, met alle gevolgen van dien. Maar daarover later meer…

Wat heeft dat met de arbeidsmarkt te maken, hoor ik je denken. Nou, een hele boel, want zowel aan de aanbodzijde (de werknemers) als de vraagzijde (de werkgevers) werkt dit fenomeen door. Vooral in tijden van economische groei spieden werknemers voortdurend naar leukere, beter passende banen. En werkgevers die hun werknemers een carrière voor het leven bieden, zijn zelfs met een zoeklicht nog maar moeilijk te vinden. Er zijn altijd geschiktere kandidaten, in de race naar optimalisatie.

Maar uhh, hoezo is dat een probleem? Mobiliteit in de arbeidsmarkt is toch juist prima! Het voorkomt tragisch vastgeroeste werknemers, processen en ingekakte bedrijven. Je kunt stellen dat als het proces van ‘find and replace’ naar de beste baan en werknemer maar lang genoeg zijn gang gaat, er uiteindelijk, op Darwinistische wijze¹, perfecte matches uit zullen rollen.

Vermoedelijk is dat niet wat de commissie Borstlap voor ogen had toen ze in haar rapport schreef over het wendbare en weerbare land waarin we willen werken². Haar conclusie, kort en vrij vertaald, is dat iedereen de opdracht heeft naar vermogen bij te dragen aan het vergroten van onze eigen en gezamenlijke welvaart, zodanig dat niemand buiten de boot valt.

De contouren van het probleem ontwaar je op de bodem van de kloof tussen wens en werkelijkheid: de sociaal/maatschappelijke vraag die Borstlap de samenleving stelt, tegenover de onrustige werknemers en werkgevers, die op zoek zijn naar (persoonlijke) ‘optimalisatie’. Hoe breng je de immer zoekende, ego-gerichte arbeidsmarkt samen met maatschappelijke doelen die het grotere geheel dienen?

Werken aan onze wend- en weerbaarheid betekent onder meer dat er voortdurend investeringen in kennis en kunde gedaan moeten worden. Dat vraagt nogal wat van de marktpartijen: overheid, werkgevers, werknemers en instanties. Hier past geen vrijblijvendheid. Zonder commitment van alle spelers zijn (lange termijn) afspraken kansloos. Breed gedragen solidariteit is een uitdaging in een landschap met zoveel verschillende actoren en belanghebbenden. Alleen al de groep werknemers is buitengewoon divers. Van zeer gedreven en welwillende vakmensen, tot uiterst ongemotiveerde dwarsliggers en non valeurs, en alles wat daar tussenin zit.

Daarmee kom ik terug op mijn laatste zin in alinea 1; solidariteit in maatschappelijke vraagstukken begint bij het nemen van verantwoordelijkheid voor ons eigen leven. Echter, hoe glimmender onze buitenkant lijkt, des te moeilijker wordt ‘t om gebrek aan succes bij onszelf te zoeken. En daar knelt ‘m de schoen.

Een weer- en wendbare arbeidsmarkt vergt immers werknemers die in zichzelf investeren en het principe van een leven lang leren omarmen. Daar komt bij dat het niet altijd zo is dat datgene wat wij het leukst vinden om te doen, op dat moment ook het meest nuttig en waardevol voor de samenleving is. We kunnen competenties in kaart brengen en mensen trainen tot we een ons wegen, maar als we individueel niet willen doen wat maatschappelijk nodig is, dan zet dat geen zoden aan de dijk. Jos Sanders doet, in een interview met Martin Jan Kraak over een onderzoek naar loopbaan-APK-instrumenten³, een suggestie. Hij pleit voor regelmatige loopbaan-APK’s met een verplichtend karakter. Bij iedere werknemer wordt periodiek getoetst in welke mate kennis, kunde en ervaring nog passen in de huidige arbeidsmarkt.

Ik ga met hem mee, vooruit, maar dan stel ik voor dat we meteen doorpakken (après nous le déluge⁴, n’est ce pas?) en we - één, twee, drie in godsnaam! – nog een stukje vrijheid overboord kieperen. Niet alleen maken we de loopbaan-APK’s verplicht, ook de adviezen die eruit komen moeten dwingend opgevolgd worden. Nu nog even zorgen dat die adviezen naadloos aansluiten op wat de arbeidsmarkt nodig heeft en we zingen iedere ochtend, in gloedvolle samenzang, De Internationale!⁵

Blog door Bas Peters, deelnemer aan dé Loopbaanopleiding

1. “On the origin of species”, Charles Darwin. Voor het eerst uitgegeven op 24 november 1859

2. Eindrapport van de Commissie Regulering van Werk (Commissie-Borstlap), In wat voor land willen wij werken?

3. “Op zoek naar de ideale loopbaan-APK”, Interview van Martin Jan Kraak met Jos Sanders voor het vakblad “LoopbaanVisie”.

4. Quote toegeschreven aan madame de Pompadour, volgens the Dictionary of Phrase and Fable (1898) by E. Cobham Brewer.

5. Wikipedia: “De Internationale is een strijdlied van de arbeidersbeweging, gecomponeerd door Pierre De Geyter, dat door de Tweede Internationale in 1892 als officieel strijdlied van de beweging werd geproclameerd.”